گروه خبری : دانستنیها
تاریخ: ۱۳۹۷/۰۹/۱۹
تعداد بازدید: ۳۱۳۵
زمان مورد نیاز مطالعه: ۷ دقيقه
چکیده :
باغ ویلا ایرانی به عنوان کی از مهم‌ترین سبک‌های باغ سازی و معماری منظر در جهان شناخته شده است ، باغ‌های ایرانی ، در هند نشانگر بکارگیری شیوه استقار سریع حکام گورکانی هند ( بابر ، همایون ، اکبرشاه ، جهانگیر ، شاه جهان و ... ) بر هند است ، همان شیوه ای که توسط تیمور و اعقاب او در سمرقند و هرات به عنوان الگو تغییر روش زندگی از چادر نشینی به تشکیل دارالسلطنه و استقرار در پایتخت بکار گرفته است . تفاوت‌های افلیم و آب و هوای هند با ابران ، سبب شد که دو گونه از باغسازی ایرانی باغ مقبره و باغ آب ( طبق تعریف نویسنده ) – بیشتر مورد انتخاب قار گیرد ؛ این گونه از باغسازی در اکثر باغ‌های ایرانی ساخته شده در دوره گورکانیان بکار رفته است . این تحقیق مطالعه‌ی تطبیقی است که با روش تاریخی به بررسی عوامل موثر در شکل گیری باغ‌های ایرانی در هند ، گونه شناسی این باغ‌ها ، مقایسه انها با باغ‌های ایران می‌پردازد ، و درصدد است نقش باغ ایرانی را به عنوان نشانه ای از اشتراکات فرهنگی کشورهای ایران و هند مطرح کند ، در این راستا بررسی مشابهات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی و زبان مشترک معماری دو کشور ، در دوره‌ی گورگانیان و صفویان مورد نقد و تحلیل قرار خواهد گرفت .
مقدمه :
باغ ایرانی از دیرباز تا حدی مورد تحسین و تمجید سایر ملل و اقوام بوده که حتی با گذشت زمان ، از این تاثیر چیزی کاسته نشده است ، تقلید ملل مختلف از باغ ایرانی به دوران مشخصی از تاریخ ایران که مراودات فرهنگی یا التقاط فرهنگی بیشتر بوده است ، باز می‌گردد . " ویل دورانت " در کتاب " تاریخ تمدن " خود ، این تاثیر گذاری و تقلید را سهم ایران در شکل گیری تمدن جهانی دانسته است .از تاثیرات باغسازی ایرانی در دوران هخامنشی بر یونانیان باستان می‌توان به مشاهدات لیزاندر منقول از گزنفن در کتاب اکونومیکوس اشاره کرد .همچنین فاتحین عرب بر ایران که از زیبایی‌های باغ ایرانی محسور شده بودن د برای تغییر رسم زندگی خود – بادیه نشینی – به استقارا دایم در مراکز حکومت ، آن را در گونه‌های "باغ خیاط"،"باغ در باغ " و"باغ بیابان" مورد استفاده قرار دادند که می‌توان به " قصر اخیدر" در 40 کیلومتری کربلا سده نهم اشاره کرد .پس از حمله چنگیز و هولاکو و استیلای مغول بر ایران ، این قوم که حکومت خود را با نیروی شمشیر و بر پشت اسب بدست آورده بود ، برای ایجاد دولتی متمرکز ، ناچر به حمایت از زندگی شهری ، بازرگانان و تجارت و احیای نیروهای تولیی به ویژه کشاورزی که با هجوم آنها نابود شده بود ، بر آمد .
با حمایت خان بزرگ ، منگوقاآن حمایت از کشاورزان مورد تایید قرار گرفت ، این پیروزی در زمان رشید الدین فضا الله همدانی وزیر غازان خان به اوج خود رسید ، به طوری که بعد از مدت کوتاهی ، اکثر اقوام مهار و کوچ نشین به ایران با تاثیرپذیری از این فرهنگ به ساکنین شهرها و روستاها بدل شدند.بعد از تحولی که رشید فضل الله در سیستم کشاورزی ایران پدید آورد حکومت تیموریان به فکر استقرار در شهرها افتاد ، از این رو ساخت و سازهای بسیاری توسط تیمور و فرزندان و نوادگان او به دلیل رواج شهرنشینی و کشاورزی در ایران رخ داد .فرهنگ ایرانی با محوریت زندگی کشاورزی و استقرار در شهرها بر فرهنگ متهاجمین فلبه کرد و باغ به عنوان مهم‌ترین عامل مشترک بین طبیعت و شهرها نیز بود ، نقش ویژه ای در شکل گیری دوباره شهرها ایفا کرد ، به گونه ای که در دوره ایلخانیان و به ویژه دوره تیموری شاهد ایجاد باغ‌ها و سراپرده‌های داخل آنها هستیم که خود نشان از ایجاد فضا و قصر حکومتی به شکل استقرار سریع دارد .
فرضیه :
باغ‌های هند در دوره گورکانیان با الگوی باغ ایرانی احداث شده است .در باغ‌های ایرانی هند ، با توجه به اقلیم این سرزمین ، بیشتر از گونه‌های باغ آب و باغ مقبره استفاده شده است .
گورکانیان احداث کنندگان باغ‌های ایرانی در هند
با رواج دین اسلام در هند مردم این سرزمین گرایشات فرهنگی به زبان و فرهنگ ایرانی و همچنین ایرانیانی پیدا کردند که خود مروجین دین اسلام در این کشور بودند ، با مناقشات فرزندان تیمور ، حکومت تیموریان در ایران دچار زوال شد اما " بابر " از نوادگان تیمور و فرزندانش ، دولتی جدید در هندوستان تشکیل دادند که اروپائیان آن را " مغول کبیر " نامیدند .باربر شاه پس از 22 سال حکومت بر افغانستان در سال 932 ه.ق با تسخیر هند و دهلی و شکست " ابراهیم لودی " حکومت مغول کبیر را در هندوستان تشکیل داد ، بابر ، متاثر از باغ‌های ایرانی در سمرقند ، بخار و هرات ، زمینه پیدایش باغ‌های با عظمت ایرانی در هند را فراهم ساخت . او و اعقاب وی که باغ‌های اخلاف خود در سمرقند و هرات را دیده بودند ، شیوه باغسازی ایرانی را به هندوستان بردند و باغ هایی در کابل ، دهلی و ... احداث کردند که بعضی از آنها امروز نیز موجود است . در حقیقت ، قدرت سیاسی و اجتماعی مقترد آنها پیشتوانه ای برای احداث شماری از باغ‌ها بود .
مراودات و پشتیبانی‌های حکومت صفویه از پادشاهان مغول در هند ، باعث توسعه و تداوم فرهنگ ایرانی در هند شد . در این دوران فرهیختگان بسیاری از ایران با یافتن زمینه‌های مساعدتری در هند به این کشور مهاجرت کردند و باعث رواج زبان و فرهنگ ایران شدند ، به طوری که مهم‌ترین تاثیرات را در معماری و باغسازی ایرانی در هند داشت .باغ مقبره در باغسازی ایرانی از ترکیب دو گونه دیگر باغ " باغ حیاط " و " باغ کوشک " تشکیل شده است ، مقبره کوروش ، بنایی منفرد در وسط یک حیاط رواق دار قرار داشته که به همراه حیاطی در وسط باغ‌ها مستقر بوده است .این الگو علی رغم انگه گفته می‌شود اقتباسی از معماری بین النهرین یا ایلامی است ، اما به نظر می‌رسد با ترکیبی از خانه‌های آن روز و پایه آتشدان‌های هخامنشی ساخته شده که در نوع خود بدیع بوده است .همچنین این ترکیب به ویژه بعد از سلام مورد استفاده قرار گرفته و نمونه‌های بارز مقبره‌ها به صورت بنای منفرد تا قبل از حمله مغول در ایران ساخته شده است .باغ مقبره شاه نعمت الله ولی در ماهان کرمان ، بارگاه حضرت معصومه در قم بر اساس طرحی که گرلو در دوره صفوی تهیه کرده است و آرامگاه شهدای فهرج یزد ، با طرح حیاط‌های متوالی ساخته شده اند.
نتیجه گیری
با توجه به اقلیم خاص سرزمین هند و تفاوت آن با کشور ایران می‌توان ردپای چهارگونه باغ ویلا ایرانی را در باغ‌های هند جستجو کرد ، " باغ کوشک " ، " باغ مقبره " ، "باغ آب " و " باغ تخت " . اگرعناصر اصلی باغ ایرانی در ایران را " اب " ، درخت " "کاربرد – منظر و بهر مادی " بدانیم باغ ایرانی در هند با توجه به تفاوت اقلیمی هند با ایران دارای وجه تمایز زیر است :نقش درخت برای ایجاد سایه ، حفظ رطوبت در محیط هند ضرورت اساسی نداشته و به همین دلیل از کاربرد درختان بلند و سایه دار و به طبع تشدید پرسپکتیو در راستای محور طولی باغ " به جر باغ‌های کشمیر که در منطقه کوهستانی نظیر ایران است " پرهیز شده و جای درختان را درختچه‌های تزیینی ، گلها ، ریاحین و اجتمالا گیاهان دارویی گرفته است .
منبع : مقاله به همین نام به تحریر مجتبی انصاری
